Türkiye Etik ve İtibar Derneği’nin (TEİD) Türkiye’nin ilk 500’de yer alan şirketlerin yöneticileriyle gerçekleştirilen “Özel Sektörde Etik Yönetim ve Sektörlerde Yolsuzluk Algısı” araştırması yolsuzluğun en çok görüldüğü sektörlerin gümrük ve lojistik olduğunu ortaya koydu. Özel sektörde en çok karşılaşılan etik dışı davranış ise “işi hızlandırmak veya yaptırmak için para ya da hediye vermek”.

GEÇTİĞİMİZ yıl dünyanın önde gelen şirketlerinin etik dışı davranışlarının ve yolsuzluk olaylarının en çok konuşulduğu yıllardan biri oldu. 6 yıldır Türkiye’de yolsuzluk algı araştırmaları açıklayan Türkiye Etik ve İtibar Derneği’nin (TEİD) bu yılki araştırma sonuçları tartışmaların süreceğinin habercisi. “Özel Sektörde Etik Yönetim ve Sektörlerde Yolsuzluk Algısı” araştırma sonuçlarına göre en çok yolsuzluk olan sektörler gümrük ve lojistik. Özel sektörde ise işi hızlandırmak için hediye şart.140’ın üzerinde üyesi olan, 245 binden fazla çalışana istihdam sağlayan ve Türkiye milli gelirinin yüzde 15’ini oluşturan TEİD’in, Yolsuzluk Algı Araştırması şirketlerdeki yolsuzlukla algısı ve şirketlerdeki etik değerlerle ilgili sonuçları ortaya çıkarmanın yanı sıra en çok yolsuzluk görülen sektörleri de belirledi. Araştırma Türkiye’nin ilk 500 şirketinin 356’sının üst düzey ve orta düzey yönetici ve çalışanlarıyla yöneticisiyle gerçekleştirildi. TEİD’in araştırmasına katılanların yüzde 72’si erkek, yüzde 28’i kadındı. Katılanların yüzde 4’ü “özel sektörde en çok karşılaşılan etik dışı davranışlar” konusunda yanıt vermedi.

ÖNCE HEDİYE

Özel sektörde en çok karşılaşılan etik dışı davranış “önemli bir işi hızlandırmak veya yaptırmak için para ya da hediye vermek” olarak çıktı. Üst düzey yöneticilerin yüzde 70’i, çalışanların da yüzde 60’ı özel sektörde en çok karşılaşılan etik davranış olarak bunu gösterdi. Bunun ardından da “şirket imkanlarını kişisel amaçları için kullanmak” geldi. Ayrıca işi hızlandırmak için vaatte bulunmayı araştırmaya katılanların yüzde 23’ü “duruma göre değişir” diyerek değerlendirebileceğini gösterdi. İlişkide bulunulan paydaşlara nakdi değeri olmayan promosyonlar verilmesini katılanların yüzde 38’i “kabul edilebilir” bulduğunu söyledi.

MAAŞA BAKIYOR

Araştırmada çıkan ilginç sonuçlardan biri de katılanların yüzde 10’unun daha önce yolsuzlukla anılmış bir şirkette çalışmayı maaşı iyi olması durumunda kabul edeceğini söylemesi oldu. “Şirketinizin yolsuzlukla mücadele programı var mı?” sorusuna da araştırmaya katılanların yüzde 41’i “hayır” derken, yüzde 18’i de “bu konuda fikrim yok” diyor. “Şirket yönetiminde karşılaşılan en büyük engel nelerdir?” sorusuna da katılanların yüzde 55’i “şirketin öncelikleri arasında değil”, yüzde 50’si “şirket yönetiminin yeterli ilgilenmemesi” yanıtını veriyor.

ÖZELDE YOLSUZLUK VAR

“Özel sektörde yolsuzluk ne kadar yaygın” sorusuna da verilen yanıtlar şöyle: Yüzde 2’si hiç yaygın değil, yüzde 17.7’si yaygın değil, yüzde 28.4’ü biraz yaygın, yüzde 31.5’i yaygın, yüzde 11.8’i çok yaygın diyor. Toplamda katılanların yüzde 43’ü özel sektörde yolsuzluk olduğunu söylüyor. Bu sonuç hayli dikkat çekici!

BİLİŞİMDE YOLSUZLUK AZ

ARAŞTIRMAYA göre yolsuzluğun en yaygın görüldüğü düşünülen şirketlerin başında lojistik ve gümrük sektöründeki şirketler geliyor. Sektör bazlı sonuçlara göre yolsuzluk en çok sırasıyla Lojistik ve gümrük sektörü, inşaat, medya ve iletişim, ilaç ve bankacılık-finans sektörlerinde görünüyor. Çalışanların yüzde 57’si yolsuzluğun en çok görüldüğü sektör olarak yüzde 57 oranında lojistik ve gümrüğü gösteriyor. Yolsuzluğun en az göründüğü sektörler ise bilişim teknolojileri, sivil havacılık, savunma sanayi, danışmanlık ve bankacılık-finans.

İŞTE ÇARPICI SONUÇLAR

– Kurumunda gördüğü etik dışı davranışı çalışanların yüzde 92’si ihbar ediyor.

– Çalışanların yüzde 57.6’sı gördüğü etik dışı davranışı üst düzey yöneticiye ihbar ediyor.

– Çalışanların yüzde 43’ü şirketlerinin karşılaştığı ya da yaptığı etik dışı davranış ve yolsuzluklardan etkilenmediğini, yüzde 34’ü de bu konuda bir fikri olmadığını söylüyor.

– Çalışanlar rakiplerinin yaptığı etik dışı davranışları yüzde 35 oranında yargı organlarına ihbar etmeyi doğru buluyor.

– Araştırmaya katılanların yüzde 21’i yolsuzluk yaptığı ortaya çıkan şirketin itibar ve pazar kaybetmeyeceğini düşünüyor.

RÜŞVETİN MALİYETİ 1 TRİLYON DOLAR

TEİD Genel Sekreteri Tayfun Zaman, Dünya Bankası’nın analizlerinde yolsuzluğun yüzde 22-27 arasında verim kaybına yani 4 trilyon dolara neden olduğunu işaret ettiğini, yolsuzluk olmaması halinde 100 liraya üretilen bir ürünün 80 liraya üretilebileceğini söyledi. Zaman, B20’nin de Yolsuzlukla Mücadele Görev Gücü Önerilerinin de belirlendiğini hatırlatarak şöyle konuştu: “B20’de KOBİ’lerde Yolsuzlukla Mücadele ve Gümrüklerde Yolsuzlukla Mücadele çalışma grupları kuruldu. Türkiye dönem başkanlığını Çin’e devretti. Çin’de ön çalışma gruplarında da bu konular gündemde. OECD rakamlarına göre rüşvetin dünya ekonomisine maliyeti 1 trilyon dolar.”

Elif ERGU – HÜRRİYET