HANGİ HASTALAR UÇAĞA BİNEMEZ? UÇUŞTA “KIRMIZI ÇİZGİ” OLAN DURUMLAR VE DOKTORLARIN ÖNERDİĞİ BEKLEME SÜRELERİ
Türkiye’de ve dünyada havayolunu kullanan yolcu sayısı hızla artarken, “herkese her an uçuş” kural değil istisna. Havacılık tıbbı kılavuzları bazı hastalık ve durumlarda uçuşu kesin olarak sakıncalı görüyor, bazılarında ise belirli süreler beklenmesini veya ek önlemlerle (ek oksijen, tıbbi refakat vb.) yolculuk yapılmasını öneriyor. Aşağıdaki özet, havayolu/ambulans uçuşu fark etmeksizin en sık sorulan başlıklarda güncel tıbbi kaynaklara dayalı bir “haber dosyası” niteliğindedir. Bu metin tıbbi muayenenin yerini tutmaz; son kararı mutlaka hastayı değerlendiren hekim ve (ticari uçuşlarda) havayolu verir.
Mutlak/Pratikte Uçamaz Sayılan Durumlar
Sönmemiş (çözülmemiş) pnömotoraks (akciğer sönmesi): Kabin içi basınç değişimi gaz hacmini büyütür, hayatı tehdit edebilir. Radyolojik olarak tam düzelmeden uçuş önerilmez. İngiltere Göğüs Hastalıkları Derneği, radyolojik düzelmeden sonra en az 7 gün beklenmesini önerir.
Göz içine gaz verilen retina ameliyatı sonrası (SF6, C2F6, C3F8): Gaz emilene kadar uçmak kesinlikle sakıncalıdır; aksi göz içi basınç krizine ve kalıcı görme kaybına yol açabilir. Kraliyet Göz Hekimleri Koleji, gaz tamamen emilene dek uçulmamasını vurgular.
Dekomprese olmamış kafa içi/beden içi gaz (pnömosefalus vb.) ve yakın zamanda geçirilmiş, dengesiz kafa içi kanaması. (Uzman görüşü ve AsMA çerçevesi).
Yüksek derecede bulaşıcı hastalıklar (aktif bulaştırıcı TB, hemorajik ateşler vb.): Halk sağlığı gerekçesiyle uçuştan men edilebilir. (CDC/uluslararası halk sağlığı uygulamaları).
Yakın Dönem İnme/MI Sonrası Zorunlu Bekleme
İnme (SVO): Klinik olarak stabil, komplike olmayan olgularda birçok tıp kaynağı 5–14 gün beklenmesini; ilk 2 hafta içinde uçulacaksa ek oksijen gibi önlemleri önerir. TIA için en az 2 gün dinlenme ve değerlendirme tavsiye edilir.
Miyokard enfarktüsü (kalp krizi): Komplike olmayan hastada 2–3 hafta bekleme; komplikasyon varsa en az 6 hafta önerilir. (Geriatrik-aero tıp derlemeleri ve klinik uygulamalar).
KBB ve Solunum
Akut orta kulak iltihabı, şiddetli sinüzit, üst solunum yolu tıkanıklığı: Basınç değişimi kulak zarı hasarı/sinüs barotravmasına yol açabilir; aktif enfeksiyon düzelene kadar uçuş ertelenir. (NHS/klinik uygulamalar).
Ciddi KOAH, istirahatte hipoksemi, yeni geçirilmiş toraks cerrahisi: Tıbbi değerlendirme, gerekirse ek oksijen ve uçuşa uygunluk belgesi gerekir.
Ameliyat Sonrası Sık Sorulanlar (Örnek Aralıklar)
Karın, göğüs cerrahileri: Gaz ve pıhtı riski nedeniyle değişken; genel prensip 10–14 gün ve cerrah onayı.
Koroner bypass: Genellikle 10–14 gün sonra ve klinik stabilite ile.
Retina cerrahisinde gaz yoksa: Cerrah onayıyla daha erken mümkün olabilir; gaz varsa kesinlikle uçulmaz (bkz. üstte).
Gebelik ve Yenidoğan
Sağlıklı tekil gebelik: Birçok kılavuz 36. haftaya kadar, çoğul gebelikte 32. haftaya kadar uçuşu uygun görür; 28. haftadan sonra doktor raporu istenebilir. (RCOG hasta bilgilendirmesi).
Yeni doğan: Sağlıklı bebekler için çoğu kaynak 7 gün sonrası daha güvenli kabul eder; prematüre/satürasyon sorunu olanlar için hekim değerlendirmesi şarttır.
Dalış Sonrası Uçuş
Dalgıçlar: Dekomprasyon hastalığı riskini azaltmak için dalış profilinize göre en az 12–24 saat bekleme önerileri yaygındır (DAN/CDC çizgisi).
Hematolojik ve Nöropsikiyatrik Durumlar
Ağır anemi, kontrolsüz aritmiler, dekompanse kalp yetmezliği, instabil hipertansiyon: Uçuş öncesi optimize edilmelidir; bazı durumlarda uçuş ertelenir.
Aktif psikotik atak, şiddetli ajitasyon: Güvenlik ve bakım gereksinimleri nedeniyle uçuş uygun olmayabilir; stabilizasyon sonrası ve refakatle mümkündür.
Ticari Uçuş Mu, Hava Ambulansı Mı?
Yüksek risk / oksijen-basınç yönetimi gerekenler: Hava ambulansı (deniz seviyesi basıncı, ileri yaşam desteği).
Stabil durumlar: Havayolunun tıbbi onayı, gerekli ekipman (taşınabilir oksijen, tekerlekli sandalye, sedye hizmeti, tıbbi refakat) ile ticari uçuş düşünülebilir.
Uçuş Öncesi Mini Kontrol Listesi
Tanım nedir, son olay/ameliyat ne zaman oldu? (MI/inme sonrası süre kritik)
Gaz riski var mı? (pnömotoraks, göz/kafa içi gaz)
Hipoksemi riski? (KOAH, ciddi anemi, kalp yetmezliği) – oksijen/ambulift planı.
Bulaşıcılık durumu? (aktif TB vb.)
Dalış yapıldı mı? (12–24 saat kuralı)
Altın kural: “Uygunluk” kişiye özeldir. En güvenli karar, yüz yüze klinik değerlendirme + havayolunun tıbbi biriminin onayı ile verilir. AsMA, RCOG, BTS gibi otoritelerin kılavuzları bu değerlendirmeye çerçeve sunar. 
